ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ι.Μονές
Ι.Ναοί Φλώρινας
Ι.Ναοί Οικισμών
- Άγιος Βαρθολομαίος - Ι.Ν. Αναλήψεως του Κυρίου
- Ακρίτας - Ι.Ν. Αγίου Νικολάου
- Άλωνα - Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου
- Αμμοχώρι - Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου
- Αχλάδα - Ι.Ν. Αγίου Χαραλάμπους
- Βεύη - Ι.Ν. Αγίου Νικολάου
- Δροσοπηγή - Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου
- Δροσοπηγή - Ι.Ν. Αγίας Τριάδας
- Ιτιά - Ι.Ν. Γεννήσεως της Θεοτόκου
- Κάτω Κλεινές - Ι.Ν. Γεννήσεως της Θεοτόκου
- Κρατερό - Ι.Ν. Αγίου Νικολάου
- Μελίτη - Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου
- Πολυπόταμος - Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου
- Σκοπιά - Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου
- Τριανταφυλλιά - Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής
- Τριπόταμος - Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου
- Τροπαιούχος - Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου
Ι.Μ. Αγίου Αυγουστίνου
Η ιερά Μονή αγίου Αυγουστίνου Φλώρινας ιδρύθηκε από την Μητροπολίτη Φλώρινας Αυγουστίνο το έτος 1999 (Π.Δ. 44/1999, ΦΕΚ 46/Α/1999) στις εγκαταστάσεις του Οίκου Μακεδονικής Χειροτεχνίας. Βρίσκεται στη βόρεια είσοδο της πόλης της Φλώρινας, δίπλα στον ενοριακό ιερό Ναό της αγίας Παρασκευής και του Συνοικισμού Νεοφώτιστων. Το νεόκτιστο Καθολικό της Μονής τιμάται στον άγιο Αυγουστίνο, επίσκοπο Ιππώνος και στις οσίες Μαρία Αιγυπτία και Συγκλητική.
Στον περίβολο της μονής είναι ενταφιασμένος ο μακαριστός μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης.
Σήμερα η Μονή λειτουργεί ως κοινόβιο.
Ι.Μ. Αγίου Μάρκου
Η ιερά Μονή αγίου Μάρκου Πρώτης ιδρύθηκε το 1864 από τον Μητροπολίτη Μογλενών Μέλετιο. Είναι χτισμένη στην οροσειρά του Βαρνούντος, σε υψόμετρο 959m και απέχει από την πόλη της Φλώρινας 10 λεπτά. Στον Μακεδονικό αγών η Μονή έγινε το καταφύγιο των Ελλήνων οπλαρχηγών, μια που πολλές φορές στα καταλύματά της φιλοξενήθηκαν οι ήρωες του Μακεδονικού αγώνα Πύλος Μελάς, Λάκης Πύρζας κ.α. Με την απελευθέρωση της περιοχής από τον τούρκικο ζυγό η Μονή γνωρίζει οικιστική άνθηση που όμως σταματά απότομα με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Χαριστική βολή για τη λειτουργία της Μονής στάθηκαν οι μάχες του εμφύλιου σπαραγμού, μια που καταστράφηκαν τα κτήρια ολοσχερώς από βομβαρδισμούς. Τότε εγκατέλειψε την Μονή η μικρή αδελφότητα των μοναζουσών με αποτέλεσμα η μονή να περιέλθει σε πλήρη παρακμή.
Στα μέσα του 2000 η Μονή επανιδρύεται από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη μας κ. Θεόκλητο (Π.Δ. 248/25-9-2000, ΦΕΚ 209/Α/2000). Νέα πτέρυγα χτίζεται, ανακαινίζεται εξ ολοκλήρου το Καθολικό και διαμορφώνεται ο περιβάλλων χώρος.
Σήμερα η Μονή λειτουργεί ως κοινόβιο.
Ι.Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Η ιερά μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλαδορράχης χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από ευλαβείς κατοίκους του χωριού Κλαδορράχη και της πόλεως Φλώρινας. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 780m στο όρος Βαρνούντα και απέχει από την πόλη της Φλώρινας 10 λεπτά. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα έγινε το κέντρο συσκέψεων των προκρίτων Ελλήνων Μακεδόνων της περιοχής με του οπλαρχηγούς. Την ίδια εποχή το Μοναστήρι γνωρίζει κτιριακή αύξηση με δόμηση κελιών, το κτίσιμο των οποίων αναλαμβάνουν οι συντεχνίες της Φλώρινας. Οι πόλεμοι όμως (Βαλκανικοί, Β΄ Παγκόσμιος Εμφύλιος) έγιναν αιτία ώστε η Μονή να οδηγηθεί σε παρακμή, τα δε οικήματα να καταρρεύσουν.
Το 1955 ο Μητροπολίτης Φλώρινας Βασίλειος επανιδρύει τη Μονή με Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ 316/Α/1955).
Σήμερα η Μονή λειτουργεί με προσκυνηματική μορφή, με άμεσο μελλοντικό στόχο την επανασύσταση οργανωμένου κοινοβίου.
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Στην έξοδο της πόλης στο δρόμο προς τη Σκοπιά βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα. Σύμφωνα με παλαιότερες μαρτυρίες η κτίση του παλαιότερου ναού χρονολογείται στο 1835 ωστόσο με το πέρασμα των χρόνων ανακατασκευάστηκε με αποτέλεσμα να χαθούν στοιχεία όπως το παλιό χαγιάτι του ναού. Το 1923 χτίστηκε το σημερινό καμπαναριό και το 1947 κατεδαφίστηκε ο παλιός ναός καθώς παρουσίασε επικίνδυνες ρωγμές. Ο ναός είχε δύο Άγιες Τράπεζες, καθώς σε αυτόν υπήρχε το παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου.
Εσωτερικά διαθέτη ένα αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Ο Εσταυρωμένος φέρει χρονολογία 1841 με εικόνες που φθάνουν ως το 1950 από Δροσοπηγιώτες ζωγράφους. Έξι ζευγάρια κιόνων διαιρούν το εσωτερικό της βασιλικής σε τρία κλίτη, ενώ ο νάρθηκας είναι μακρόστενος.
Ιστορική για το ναό είναι η δοξολογία με την πρώτη Θεία Λειτουργία η οποία εψάλη το 1912 με την παρουσία του διαδόχου και των άλλων επισήμων κατά την απελευθέρωση της Φλώρινας (8.11.1912) επέτειος η οποία εορτάζεται μέχρι και σήμερα στο ναό του Αγίου Γεωργίου.. Έκτοτε ο ναός αποτέλεσε τον πρώτο Μητροπολιτικό ναό της πόλης (μέχρι να γίνει η μεταφορά στο ναό του Αγίου Παντελεήμωνα). Ιστορική παραμένει και η προσφώνηση του τότε Μητροπολίτου Πολυκάρπου.
Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου
Στην ανατολική πλευρά της πόλης βρίσκεται ο πρόσφατα ανεγερθής ναός του Αγίου Δημητρίου.
Εξωκκλήσιο Αγίας Κυριακής
Νότια της πόλης στο λόφο του Αγίου Παντελεήμωνα βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής. Ο Ιωάννης Μιχαηλίδης είχε συλλάβει την ιδέα στις αρχές της δεκαετίας του 1960, δηλαδή να φτιάξει ένα εκκλησάκι στο βουνό, την Αγία Κυριακή. Είχε ένα όνειρο που υλοποιήθηκε με την βοήθεια πολλών ορειβατών και της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης. Στην αρχή ήταν ένα εικονοστάσι φτιαγμένο από τσιμεντόλιθους και τούβλα, και πάνω είχε μια επιγραφή «Αγία Κυριακή» γραμμένη από τον Βυζάντη. Το εικονοστάσι αυτό ήταν πάνω στον βράχο, κοντά στον γκρεμό. Οι εργασίες όμως για έναν μεγαλύτερο εκκλησάκι συνεχίστηκαν. Το έργο όμως δεν τελείωνε μέχρι που ανέλαβε να βοηθήσει ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης. Με την οικονομική βοήθεια της Μητροπόλεως την περίοδο 1968 – 1970 αποπερατώθηκε το μεγαλύτερο μέρος του έργου.
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Δυτικά της πόλεως της Φλώρινας υπάρχει ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου ο οποίος ανεγέρθη το 1924 επί επισκόπου Πολυκάρπου στη θέση του παλαιού ναού ο οποίος κατεδαφίστηκε το 1919. Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με πύργο κωδωνοστασίου. Για το τέμπλο του ναού ο μακαριστός ιερέας Ανδρέας Τούλιος, γραφει: «Τας ωραίας εικόνας του τέμπλου εφιλοτέχνησεν ο εκ Βογατσικού Καστορίας αγιογράφος Αθανάσιος Μπλιάγκας, τας δε τοιχογραφίας του Ιερού βήματος, Πλατυτέρα και Ιεράρχες, οι εκ Δροσοπηγής αγιογράφοι Χαρ. Χαρίσης, Κων/τίνος Τζιάτζιος και Αναστάσιος Στυλιάδης. Επίσης αργότερον εφιλοτέχνησε τον Παντοκράτορα του τρούλου μετά των ευαγγελιστών και των αποστόλων εις τας κεφαλάς των στύλων ο επίσης εκ Δροσοπηγής Φλωρίνης νέος ζωγράφος Ευάγγελος Ταμουτσέλης.
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής
Σύμφωνα με αφηγήσεις, πριν την κατασκευή του Αγίου Γεωργίου, κάπου κοντά στο σημερινό χώρο του ναού της Αγίας Παρασκευής, υπήρχε ένα εκκλησάκι προς τιμή της Αγίας Άννης, κοντά σε μια πηγή. Βρισκόταν δε, αρκετά μακριά από την τότε πόλη.
Πως, το εκκλησάκι της Αγίας Άννης, μετονομάστηκε σε Αγίας Παρασκευής, δεν είναι ξεκαθαρισμένο, αφού δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές.
Το γεγονός είναι ότι το 1933, έτος που χτίζονταν ο Β’ Συνοικισμός των Μοναστηριωτών (Σημ: οι Μοναστηριώτες ήρθαν ως πρόσφυγες το 1912-18 και εγκαταστάθηκαν αρχικά, σε παραπήγματα μέσα στην πόλη), επιτροπή κυριών της πόλης μας αποτελούμενη από τις κυρίες Λαλαγιάννη Βασιλική, Δασκαλάκη Λούλα, Γραικιώτου Φανή, Ευγενίδου, Αναστασία Φανή Παπαθανασίου με τη συμβολή του τότε Διοικητή της Στρατιωτικής Φρουράς Φλωρίνης Συνταγματάρχη Χρήστου Φιωτάκη (ο οποίος παρείχε στρατιώτες-εργάτες, χτίστες, εργαλεία, κλπ.), έχτισε παρεκκλήσιο στο όνομα της Αγίας Παρασκευής, σε χώρο βόρεια του Στρατοπέδου, που πιθανώς να ήταν και του Στρατού. Γι’ αυτό και η παράδοση ότι η Αγία Παρασκευή είναι του Στρατού.
Ο πρώτος ναός ήταν μικρός αλλά εντυπωσιακός, σχεδόν τετράγωνος, με έναν μικρό τρούλο, που του χάριζε κομψότητα και ομορφιά. Δεν είχε καμπαναριό. Η τεράστια αυλή, είχε δυο εισόδους που ενώνονταν διαγωνίως με ένα χωμάτινο μονοπάτι. Η μία στην δυτική/πάνω πλευρά με καγκελόπορτες, που στηρίζονταν σε δυο κολώνες από τούβλα. Στη δεξιά κολώνα υπήρχε και ένα πολύ μικρό εικονοστάσι με την εικόνα της Αγίας Παρασκευής και καντήλα, πάντα αναμμένη από τις γυναίκες της γειτονιάς. Στην ανατολική/κάτω πλευρά υπήρχε ένα μικρότερο χτιστό εκκλησάκι, όπου υπήρχε και εκεί καντήλα με εικόνα της.
Αργότερα, και πριν το 1937, προστέθηκε μικρή προέκταση ίδιας κατασκευής με το αρχικό σχέδιο και ένα μικρό καμπαναριό στη σκεπή, που στηρίζονταν και σε δυο εξωτερικές κολώνες δημιουργώντας ωραία είσοδο.
Στη θέση του παλαιού ναού χτίσθηκε η σημερινή εκκλησία αρχής γενομένης των έργων το 1968.
Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμωνος (Μητρόπολιτικός Ναός)
Ο μητροπολιτικός ναός της πόλης της Φλώρινας είναι αφιερωμένος στο Άγιο Παντελεήμωνα. Πρόκειται για έναν υπέρλαμπρο λιθόκτιστο ναό ο οποίος ανήκει στο τύπο Βασιλική με τρούλο και ο οποίος ανεγέρθη το 1972 από τον μακαριστό μητροπολίτη Αυγουστίνο Καντιώτη στη θέση παλαιού ναού. Στο περίβολο του ναού υπάρχει βρύση με αγίασμα καθώς επίσης ο αύλιος χώρος του ναού καλυμμένος με πέτρινες πλάκες εκτείνεται μέχρι τον παραποτάμιο δρόμο. Έναντι του ναού ο μακαριστός μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης κατεδάφισε τα καταστήματα που υπήρχαν και έχτισε το εκκλησιαστικό Γυμνάσιο και Λύκειο Φλώρινας.
Ιερός Ναός Αγίου Φανουρίου
Μικρό εκκλησάκι το οποίο αναγέρθει πολύ νεότερα και βρίσκεται δίπλα στο ναό του Αγίου Γεωργίου.
Ιερός Ναός Κοίμησης Θεοτόκου (Ναός Παλαιοημερολογιτών)
Είναι καινούργιος ναός ο οποίος βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Ανήκει στους Παλαιοημερολογίτες.
Εξωκκλήσιο Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Σταυρός Φλώρινας)
Ο «Σταυρός» της Φλώρινας. Το εμβληματικό σύμβολο της πόλης που εγκαταστάθηκε από τον μακαριστό Επίσκοπο Αυγουστίνο Καντιώτη το 1971, στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονα και αποτελεί σημείο κατατεθέν της πόλης. Τοποθετείται υψομετρικά στα 1033 μέτρα. Δίπλα του το ξωκλήσι της Μεταμορφωσης.
Ιερός Ναός Αναλήψεως του Κυρίου
Στην περιφερειακή ενότητα Φλώρινας, στο χωριό Άγιος Βαρθολομαίος βρίσκεται ο Ιερός Ναός Αναλήψεως του Κυρίου. Είναι χτισμένος μέσα σε ένα ειδυλλιακό φυσικό τοπίο περιτριγυρισμένος από καταπράσινα δέντρα.
Πολλά χρόνια πριν χτιστεί η εκκλησιά, υπήρχε ένα μονοπάτι που οδηγούσε σε μια πηγή που ανέβλυζε ξινό νερό. Οι κάτοικοι θεωρούσαν ότι το νερό είχε θαυματουργικές ιδιότητες και έτσι, από διαφορά μέρη του κόσμου ταξίδευαν προκειμένου να πιούν νερό και να θεραπεύσουν τις ασθένειες τους. Κάποτε, μια μουσουλμάνα γυναίκα, θέλησε να πιεί νερό και να θεραπεύσει την ασθένεια της. Τότε, τα νερά φούντωσαν και την παρέσυραν και την πέταξαν έξω. Αυτή κατάλαβε ότι αυτό έγινε επειδή δεν ήταν χριστιανή και αμέσως πίστεψε, βαπτίστηκε χριστιανή και θεραπεύτηκε από την ασθένεια της.
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα βρίσκεται το γραφικό χωριό Ακρίτας 16 χλμ. βορειοδυτικά της Φλώρινας.
Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος ο επονομαζόμενος «Ταλαλέος» δηλαδή «Καλοκαιρινός» και εορτάζει στις 20 Μαΐου. Είναι κτισμένος σε μια πλαγιά του λόφου και παράλληλα είναι και ο κοιμητηριακός ναός. Χτίστηκε στην ίδια θέση που υπήρχε η παλιότερη μικρή εκκλησία που χρονολογούνταν από το 1803, με τα υλικά της παλιάς εκκλησίας. Είναι μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με χαγιάτι σε τρεις πλευρές (Β, Ν και Δ). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαμόρφωση της Ανατολικής πλευράς του ναού, όπου η κεντρική αψίδα του ιερού έχει διμερή διαίρεση. Στο υπέρυθρο του ορθογωνικού παραθύρου επάνω από την αψίδα του διακονικού υπάρχει η χρονολογία «18+72). Στο εσωτερικό του ναού διατηρούνται αξιόλογα ξυλόγλυπτα όπως τα προσκυνητάρια, ο δεσποτικός Θρόνος και το εικονοστάσιο με την ενδιαφέρουσα Ωραία Πύλη. Στις θύρες της προθέσεως υπάρχει επιγραφή «έργο ζωγράφου Δροσοπηγής», ενώ στο τεταρτοσφαίριο υπαρχει εικόνα της Παναγίας Βλαχερνίτισσας , αλλά και η σκυφοειδής εικόνα του Αγίου Νικολάου που χρονολογείται προ του 1803.
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Στα δυτικά της Φλώρινας σε απόσταση 9 χλμ. και σε υψόμετρο 1000 μέτρων στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα βρίσκεται το χωριό Άλωνα. Κατά παράδοση το χωριό ιδρύθηκε από «Κουταλάδες» (Κατασκευαστές ξύλινων κουταλιών) κατέφυγαν εκεί λόγω των διώξεων που είχαν υποστεί από Αλβανούς μουσουλμάνους.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται 500 μ. έξω από τον οικισμό του χωριού και χρονολογείται το έτος 1873. Σύμφωνα με θρύλο του χωριού η εκκλησία ανεγέρθηκε ύστερα από ενύπνιο της Νεβένης η οποία το εμπιστεύθηκε στον δημογέροντα Νικόλαο Καμπέρη. Ο ναός είναι τυπική τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με δίρριχτη στέγη. Έχει μοναδική αψίδα με ανακουφιστικά τυφλά τόξα και μοναδική στενή σχισμή ως φωτιστικό άνοιγμα στο ιερό. Σε υπέρυθρο του κεντρικού μεσημβρινού παραθύρου υπάρχει χαραγμένη η χρονολογία «18+73».
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Νοτιοανατολικά της Φλώρινας σε απόσταση 6 περίπου χλμ. βρίσκεται το χωριό Αμμοχώρι στο οποίο βρέθηκαν ενδιαφέροντα αρχαιολογικά ευρήματα. Στο Αμμοχώρι βρίσκονταν ο παλιός μονόχωρος δρομικός ναός με χαγιάτι στη νότια πλευρά του Αγίου Γεωργίου ο οποίο χρονολογούνταν από το 1730 σύμφωνα με επιγραφές που υπάρχουν. Άλλες μαρτυρίες λένε ότι χτίστηκε το 1760 με πέτρες ποταμίσιες και χώμα. Το έτος 1930 έγινε γενική επισκευή του ναού. Η εκκλησία αυτή γκρεμίστηκε για άγνωστους λόγους και στη θέση της σήμερα έχει κτισθεί το ενοριακό κέντρο. Τα εγκαίνια του νέου ναού έγιναν το 1981.
Το τέμπλο του ναού είναι ξυλόγλυπτο σε ξύλο οξιάς. Οι εικόνες των Αγίων στο εικονοστάσι είναι οι παλαιές εικόνες του προγενέστερου Αγίου Νικολάου και χρονολογούνται τον 19ο αιώνα. Στην εικόνα του Σωτήρος διαβάζουμε τη χρονολογία 1798, στην εικόνα του Αγίου Ναούμ, 1892 Μαρτίου 15 και στην εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα, 1852.
Στο ιερό του Αγίου Γεωργίου φυλάσσεται Ευαγγέλιο με χρονολογία ΑΩΞV ΄ (1866) καθώς και παλαιά εικόνα του Αγίου Γεωργίου σε μεγάλο μέγεθος φιλοτεχνημένη πάνω σε τρία καδρόνια καρφωμένα μεταξύ τους.
Ιερός Ναός Αγίου Χαραλάμπους
Στις Βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Βόρα (Καϊμακτσαλάν) βρίσκεται το χωριό Αχλάδα σε υψόμετρο 730μ. . Στο χωριό υπήρχε ο Άγιος Χαράλαμπος μετόχι της Ιεράς Μονής Κλαδοράχης. Δε σώζεται σήμερα το παλιό τριόροφο κτήριο και μετά από πυρκαγιά το 1939 καταστράφηκε ο ναός κρατώντας λίγα από τα στοιχεία της παλαιότητάτας του. Ανήμερα της γιορτής του Αγίου οι ντόποιοι πίστευαν ότι γίνονταν πολλά θαύματα. Σήμερα έχει ανεγερθεί νέος ναός ο οποίος εορτάζει στις 10 Φεβρουαρίου.
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Σε απόσταση 20 χλμ. ανατολικά της Φλώρινας βρίσκεται το χωριό Βεύη σε μία νοτιοδυτική ορεινή διακλάδωση του βουνού Βόρας. ρίσκεται δε επί της αρχαίας Εγνατίας Οδού η οποία, όπως αναφέρει η ιστορία, αρχίζει από τη Ρώμη και φθάνει μέχρι το Βρινδήσιο (Μπρίντιζι) της Ιταλίας. Στη ΒΑ άκρη του οικισμού βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, καθολικό ενός παλιού μοναστηριού του 15ου αιώνα που καταστράφηκε στη μέση ενός νεκροταφείου με αξιόλογους ψευδοβογομιλικούς σταυρούς. Πρόσφατα το 2022 συντηρήθηκε πλήρως εσωτερικά και εξωτερικά από την αρχαιολογική υπηρεσία ο ναός διασώζοντας τον αγιογραφικό του διάκοσμο. Χαρακτηριστική η τοιχογραφία του ενθρονου Αγίου Νικολάου στο νότιο τοίχο όπου ο κτήτορας ιερέας Δούκας προσφέρει ομοίωμα του ναού σε μορφή δέησης και δίπλα του στέκεται δεόμενη η σύζυγός του Καλή (Στοιχεία από τη κτητορική επιγραφή)
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Δυτικά της Δροσοπηγής, κοντά στο ποτάμι και σε υψόμετρο 1.040μ βρίσκεται ο ερειπωμενος Οικισμός της Ελατιάς. Κατοικήθηκε από πολύ παλιά. Παμπάλαιοι τάφοι που βρέθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου το μαρτυρούν. Λέγεται ότι υπάρχει από τον 3-4 αιώνα Π.X. Ο Άγιος Γεώργιος θεμελιώθηκε πάνω σε μεσαιωνικό νεκροταφείο και η ανέγερσή του χρονολογείται στο πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα. Εντός του ναού υπάρχουν εικόνες με χρονολογία 1859 και 1894. Βρίσκεται χαμηλότερα από τη θέση των ερειπίων της Ελατιάς στη διασταύρωση του δρόμου που από την Περικοπή οδηγεί στο Βίτσι. Είναι ένας μικρός μονόχωρος ξυλοσκέπαστος δρομικός ναός.
Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας
Σε απόσταση 13 χλμ. από την Πόλη της Φλώρινας, στις καταπράσινες πλαγιές του Βιτσίου και σε υψόμετρο 1000μ. βρίσκεται το μαρτυρικό χωριό της Δροσοπηγής (Παλαιότερη ονομασία Μπελκαμένη.
Στις 4 Απριλίου του 1944 οι Γερμανού παρέδωσαν το χωριό στις φλόγες με αποτέλεσμα την καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους του χωριού, ενώ από τα λίγα που διασώθηκαν ήταν και το καμπαναριό της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Τριάδας που χρονολογούνταν το 1888. Ο νέος ναός ανεγέρθηκε το 1955 στην πλατεία του χωριού.
Ιερός Ναός Γεννήσεως της Θεοτόκου
Στο χωριό Ιτιά 12 χλμ. περίπου ΒΑ της Φλώρινας υπάρχει ο ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου, μια τυπική τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τετράρριχτη στέγη και μικρό ξύλινο φανό στο κέντρο. Η εκκλησία χρονολογείται το 1912.
Ιερός Ναός Γεννήσεως της Θεοτόκου
Σε απόσταση 7 χλμ. βόρεια της Φλώρινας βρίσκεται το χωριό Κάτω Κλεινές. Από τα ιστορικά μνημεία του οικισμού είναι και η παλιά εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου που χρονολογείται από το 1838, η οποία βρίσκεται δίπλα στη νέα εκκλησία. Πρόκειται για ένα μονόχωρο δρομικό ναό με οκταγωνικό άνοιγμα στην κορυφή, δηλαδή μια ξυλόστεγη βασιλική με καμαρωτή στέγη και τρουλίσκο ο οποίος προστέθηκε αργότερα το έτος 1885. Την ίδια εποχή προστέθηκε και το χαγιάτι στη Δυτική και Νότια πλευρά της εκκλησίας. Στο υπέρυθρο της θύρας του Νότιου χαγιατιού έχει γραφεί σε μεταγενέστερη εποχή με χρώμα η χρονολογία «1685 σεπτεμβρ. 7» και η επιγραφή «ΟΣΟΙ ΡΑΘΥΜΟΙ ΚΑΙ ΒΕΒΗΛΟΙ ΤΗ ΚΑΡΔΙΑ ΜΗΔΟΛωΣ ΤΟΛΜΗCΑΤΕ ΕΙΣΕΛΘΕΙΝ / ΕΝ Τω ΘΕΙω ΚΑΙ ΙΕΡω ΤΟΥΤω ΚΑΤΟΙΚΗΤΗΡΙω Ο ΓΑΡ ΠΑΛΑΙ ΦΥΛΑΞ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙ / ΣΟΥ ΣΥΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΤΑΥΤΗΣ ΕΔΕΜ ΠΡΟΣΕΤΑΧΘΗΝ ΚΑΙ ΤΟΔΕ Τω ΤΕΤΑΜΕΝω ΞΙΦΕΙ / ΤΑΣ ΨΥΧΑΣ ΠΑΝΤωΝ ΑΝΙΛΕωC ΑΦΑΙΡω.
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Σε απόσταση 20 χλμ. ΒΔ της Φλώρινας βρίσκεται το χωριό Κρατερό. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει ο ναός του Αγίου Νικολάου και στον αυλόγυρό του υπάρχει το νεκροταφείο. Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τρουλλίσκο και έχει κλειστό χαγιάτι στη Νότια και έχει πυργοειδές κωδωνοστάσιο στη Δυτική πλευρά. Ο ναός χρονολογείται το 1843 όπως αναφέρει και η κτητορική του επιγραφή στο υπέρυθρο της Νότιας εισόδου. Ο τρούλλος του είναι ζωγραφισμένος από τον Ευάγγελο Ταμουτσέλη, ο οποίο γεννήθηκε το 1935 στο χωριό Δροσοπηγή.
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Στις δυτικές πεδιάδες στους πρόποδες του όρους Καϊμακτσαλάν, 18 χλμ. από τη Φλώρινα βρίσκεται το χωριό Μελίτη. Σε μικρή απόσταση ανατολικά από τον οικισμό του χωριού στη θέση Ασπροκκλησιά βρέθηκε ύστερα από ενύπνιο μιας γυναίκας ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Με υπερβολικό ζήλο ο ιερέας του χωριού άρχισε να σκάβει με εκσκαφέα στο σημείο της επιφάνειας του εδάφους όπου υπήρχαν λείψανα τοιχοποιίας βυζαντινού κτίσματος. Τα ερείπια του βυζαντινού ναού που τυπολογικά χρονολογείται το 10ο αιώνα σήμερα βρίσκονται στο υπόγειο του νεόδμητου ναού.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Το χωριό Πολυπόταμος βρίσκεται σε απόσταση 3 χλμ. από την πόλη της Φλώρινας σε υψόμετρο 960 μ. και ιδρύθηκε από Έλληνες που κατέφυγαν εκεί λόγω των διώξεων των Τουρκαλβανών.
Στη μέση του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου η οποία χρονολογείται από το 1912. Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη με σαμαρωτή στέγη με πυργοειδές κωδωνοστάσιο. Το κεντρικό κλίτος του ναού είναι υπερυψωμένο και όπως και τα πλάγια κλίτη έχει επίπεδη οροφή. Το εσωτερικό του ναού φωτίζεται με μεγάλα ορθογώνια παράθυρα που βρίσκονται σε ψηλό σημείο των μακρών πλευρών.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Δύο χιλιόμετρα νότια της Φλώρινας βρίσκεται το χωριό Σκοπιά. Κεντρική Εκκλησία του χωριού είναι αυτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου η οποία χτίστηκε το 1910. Πρόκειται για μία τρίκλητη ξυλόστεγη βασιλική με πυργοειδές κωδωνοστάσιο στη δυτική πλευρά και φωταγωγό – τρούλο στο κέντρο του ναού. Εορτάζει ωστόσο της Ζωοδόχου πηγής καθώς οι Σκοπιώτες στην Κωνσταντινούπολη εκκλησιάζονταν στον ναό της Ζωοδόχου Πηγής, πιθανότατα επειδή το Εσνάφι των κηπουρών της Κωνσταντινούπολης είχαν προστάτη την Παναγία της Ζωοδόχου Πηγής. Και επειδή πολλά θαύματα είχαν συμβεί σε αυτήν την πηγή, αποφάσισαν οι Σκοπιώτες να παραγγείλουν μια μεγάλη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, να την αφήσουν αρκετό καιρό στον ναό για να αγιαστεί και να την μεταφέρουν στην Σκοπιά. Πιο πάνω από την παλιά εκκλησία της Θεοτόκου είναι η εκκλησία των κοιμητηρίων του 1832 . Στη βόρεια είσοδο υπάρχει τάφος μακεδονομάχου ιερέα με επιγραφή εντοιχισμένη στο νότιο τοίχο του ναού.
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής
Ανατολικά της Φλώρινας στις πλαγιές του Βιτσίου βρίσκεται ο οικισμός της Τριανταφυλλιάς σε υψόμετρο 1140 μ. Κοντά στο χωριό εντοπίστηκε η θέση Κόμης των Λυγκιστών και μάλιστα αναφέρονται και οχυρωματικά έργα. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται εντός του οικισμού. Κατά την παράδοση η εκκλησία χτίστηκε το 1855 και σώζεται το τέμπλο και ο θρόνος με ζωγραφικό φυτικό διάκοσμο.
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Στο χωριό Τριπόταμος ΒΑ της Φλώρινας υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου που χρονολογείται από το 1832. Ο ναός παρουσιάζει ιδιαίτερο μορφολογικό ενδιαφέρον γιατί χωρίς να είναι τρίκλιτη βασιλική η στέγη στο κέντρο σχηματίζει με μπαγδατόπηχες έναν ημικυλινδρικό θόλο, ενώ στη νότια πλευρά διαθέτει χαγιάτι.
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Σε απόσταση μόλις 5 χλμ. από τη Φλώρινα βρίσκεται το χωριό Τροπαιούχος. Και οι δύο εκκλησίες του χωριού είναι αφιερωμένες στον Άγιο Γεώργιο και απέχουν μεταξύ τους 300μ. Η παλαιότερη εκκλησία του 1919 είναι τρίκλητη βασιλική με δίρριχτη στέγη που επισκευάστηκε πρόσφατα χτυπημένος από τον σεισμό. Επί τουρκοκρατίας εκεί φυλασσόταν η ιερά και θαυματουργός εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Η παράδοση του τόπου θέλει να λέει πως Τούρκοι αφαιρούσαν την εικόνα από εκεί και την πετούσαν σε ένα αυλάκι με τρεχούμενο νερό. Αυτή με θαυμαστό, όμως, τρόπο ξανά επέστρεφε στη θέση της σώα και ακέραιη.
